Weet jij dan meteen wat ik bedoel? En wat hebben honing en azijn met elkaar te maken? Ik klink nu best oud, maar ‘vroeger’ (en dan heb ik het al gauw over 30 jaar geleden, oeps) kregen wij regelmatig spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegden op school. De lagere school wel te verstaan (o, bestaat die niet meer, heet dat nu ‘basisschool’, what’s in a name). Maar, even over spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegden dus. Wanneer is het nut hiervan verdwenen? Wanneer en door wie is besloten dat dit geen basiskennis van de Nederlandse taal meer is? Kan iemand mij dat uitleggen?
Honing of azijn?
In mijn ogen zijn spreekwoorden echt heel handig en moeten we ze zeker blijven gebruiken en dus blijven onderwijzen. Wat is er nu makkelijker om tegen iemand te zeggen ‘misschien moet je iets meer honing gebruiken’. Dat klinkt toch veel leuker en aardiger dan ‘zeg, wellicht moet je eens wat aardiger zijn, dan krijg je vaak meer gedaan dan wanneer je overal zo zuur op reageert’. Ik ben zelf van de directe communicatie. Mijn lijfspreuk is ‘praat tegen me en niet over me’ (ook al weer zo’n uitdrukking). Maar ik merk regelmatig dat directe communicatie niet door iedereen gewaardeerd wordt. Dan bieden spreekwoorden en gezegden een goed alternatief om nèt wat minder direct toch de boodschap over te brengen. ‘Wie A zegt, moet ook B zeggen’ klinkt toch aardiger dan ‘je bent er aan begonnen, nu moet je het ook afmaken’. Alleen al omdat het woordje ‘moet’ toch vaak als een ‘rode lap op een stier’ werkt. Oftewel, iemand direct erg kwaad maakt. Maar, ieder vogeltje zingt zoals het gebekt is en een vos verliest wel zijn haren, maar niet zijn streken. Ik zal dus direct blijven communiceren en dit regelmatig omkleden met spreekwoorden, uitdrukkingen of gezegden.
De klok en de klepel
Probleem is, als ik één van bovenstaande uitdrukkingen tegen mijn tienerkinderen gebruik, kijken ze me aan alsof ze willen zeggen ‘waar heb je het nú weer over?’. Ze hebben vaak de klok wel horen luiden, maar weten niet waar de klepel hangt. En dat is dan weer niet handig bij communicatie.
Laatst met mijn peetouders nog het ‘spreekwoordenspel’ gespeeld. Mijn tienerkinderen kenden er maar heel weinig en al zeker niet de betekenis. Ik voorzie dus toch een communicatiestoornis als ik stug door blijf gaan met mijn uitdrukkingen.
Het leuke bij het spreekwoordenspel was overigens dat er vaak ook uitleg bij stond waar het spreekwoord vandaan kwam. Dat had ik dan weer niet geleerd op de lagere school, dus voor iedereen leerzaam. Spreekwoorden vertellen vaak een verhaal wat in het verleden echt gebeurd is. Het speelse, beeldende gebruik van de taal heeft veelal te maken met de cultuur van een land. Spreekwoorden bieden een blik op de wereld, een manier van kijken. Wat zou de wereld saai zijn zonder spreekwoorden.
Is herinvoering mogelijk?
Kortom, ik zou willen pleiten voor de herinvoering van lessen in spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegden en wel op de basisschool. Mijn eigen kinderen hebben er dan helaas niets meer aan, maar daar gaan we dan zelf aan werken. Een goed begin …….
